عقیق دونه برفی کد B001s004

عقیق Agate ، گونه‌ای گوهر سنگی است که از کوارتز و سنگ یمانی تشکیل شده است و دارای انواع مختلف و رنگ‌های متنوعی است. عقیق‌ها به طور معمول، در میان سنگ‌های دگرگون شده و سنگ‌های آتشفشانی، شکل می‌گیرند. بر پایه تحقیقات باستان‌شناسی، نخستین موارد استفاده بشر از عقیق، به هزاره سوم پیش از میلاد و تمدن دره سند باز می‌گردد. در یونان باستان، از عقیق‌ها به منظور ساخت جواهر و زیورآلات، استفاده می‌شد. عقیق همچنین برای ساخت مهر و نشان‌های ویژه برای جنگجویان یونانی، مورد استفاده بوده است.

ترکیب شمیایی اصلی عقیق، Sio یا سیلیسیم دی اکسید است. عقیق از اقسام کوارتز است که مطابق جدول سختی شناسی کانی‌های معدنی موهس سختی برابر با 7 دارد. در بین کانی‌ها الماس با سختی 10 بالاترین درجه سختی را دارد و مقاوم‌ترین کانی به شمار می‌رود، در واقع می‌توان گفت عقیق اصل با 3 درجه اختلاف نسبت به الماس، سختی مناسبی دارد. همین سختی، یکی از راه‌های قیمت‌گذاری عقیق  و تشخیص اصل از نوع بدل آن است. برای مثال اگر یک انگشتر عقیق مصنوعی داشته باشید و با پارچه ابریشمی زبری روی آن را ماساژ دهید، روی آن خش می‌افتد اما سطح عقیق اصل با این کار جلوه و درخشندگی بیشتری پیدا می‌کند. گاهی در فرآیند تشکیل عقیق، عناصر شیمیایی دیگری نظیر آلومینیوم، آهن، منیزیم، کلسیم، نیکل، کروم در کنار آن قرار گرفته و وارد ساختار بلورین عقیق می‌شوند. این پدیده ممکن است باعث ایجاد انواع و رنگ‌های گوناگون عقیق شود. عقیق، درخشنده و دارای ساختاری بلورین است و گونه‌ای از آن دارای مقدار زیادی میکا است، که دلربا نامیده می‌شود. شکل بلورین عقیق، نازک و شش گوش است و این کانی در پتاسیم هیدروکسید ( KOH ) حل می‌شود.  

نحوه تشکیل عقیق

عقیق‌ها معمولا به صورت دانه‌هایی در حفره‌ها و منافذ موجود در سنگ‌های آتشفشانی یافت می‌شوند. این حفره‌ها محل خروج گازها از گدازه‌های آتش‌فشانی در حال سرد شدن هستند که در نهایت منجر به ایجاد یک بافت حفره‌ای و متخلخل در سنگ‌های آتش‌فشانی می‌شود. با ورود مایعات مملو از سیلیس به این حفره‌ها، مراحل شکل‌گیری عقیق، آغاز می‌شود. نخست، لایه نازکی از عقیق، مرسوم به لایه پرایمر یا آغازگر، سراسر سطوح حفره و دیواره‌های داخلی آن را می‌پوشاند، در ادامه شکل‌گیری ساختار بلورین عقیق به آرامی ادامه پیدا می‌کند. وضعیت و شرایط تشکیل و ترکیبات شیمیایی موجود در محیط، باعث تولید انواع متنوعی عقیق با ویژگی‌ها، نقش و نگارها و الگوهای رنگی متفاوت می‌شود.    به عنوان مثال، اگر مایعات حاوی سیلیس، به طور کامل، حفره را پر نکنند، نوعی عقیق به نام عقیق توخالی ( Hollow Agate ) ساخته می‌شود. چنان‌چه در هنگام تشکیل عقیق، اکسیدهایی از آهن  یا منگنز در محل موجود باشد، ممکن است در نهایت، سنگی دارای رگه‌های سبز با نام عقیق خزه‌ای یا عقیق شجر ایجاد شود. علاوه بر سنگ‌های آتشفشانی و سنگ‌های دگرگون شده، عقیق‌ها در شرایطی می‌توانند در میان سنگ‌های رسوبی مانند دولومیت و سنگ آهک نیز شکل بگیرند. شکل‌گیری عقیق همچنین در مجاورت سنگواره چوب‌ها، بقایای اجساد، صدف و فسیل جانورانی از جمله شکم‌پایان و مرجان‌ها مشاهده شده است.

استفاده از عقیق در صنعت و هنر

عقیق به دلیل استحکام بسیار بالا و مقاومت آن و عدم واکنش با مواد شیمیایی، در برخی صنایع مورد استفاده است. در تولید برخی از تجهیزات سنجش و اندازه‌گیری دقیق آزمایشگاهی، ساخت هاون‌های آزمایشگاهی و در ساخت ابزارهای مورد استفاده در صنایع چرم‌کاری، از عقیق استفاده می‌شود. عقیق همچنین در ساخت جواهرات و زیورآلاتی چون سنجاق سینه، گردنبند، انگشتر طلا و در ساخت مهر و تیله مورد استفاده قرار می‌گیرد.